Holocausteducatie met 4FREE

Leerlingen vormen tot democratische en kritisch denkende burgers is voor een docent een hele klus. Het bespreken van of lesgeven over controversiële onderwerpen leidt soms tot grote discussies met en tussen leerlingen. Een thema als de Holocaust kan in het klaslokaal bijvoorbeeld tot heftige debatten over de situatie in het Midden-Oosten leiden. Je kan als docent daardoor geneigd zijn dit thema uit de weg gaan. 

Als antwoord hierop ontwikkelde 4FREE, onderdeel van het Nationaal Comité 4 en 5 mei, twee docentenmagazines om de handelingsverlegenheid bij het lesgeven over de Holocaust te verkleinen. De eerste editie kwam begin 2024 uit, de volgende editie verschijnt in januari 2025. Samen vormen ze een praktisch hulpmiddel om de Holocaust in de klas te bespreken.

Holocausteducatie is om meerdere redenen belangrijk. Zo helpt het jongeren om tekenen van discriminatie, haat en polarisatie te herkennen. Het stimuleert hen daarnaast om kritisch na te denken over propaganda, vooroordelen en groepsdenken – toen en nu. Ook benadrukt het verhaal van de Holocaust het belang van vrijheid, de democratische rechtsstaat en mensenrechten.

De docentenmagazines van 4FREE zijn een aanvulling op de digitale leeromgeving 4free-now.nl. 4FREE en 4free-now.nl staan in het teken van de verbinding tussen de Tweede Wereldoorlog en het heden. Hierbij ligt de focus op thema’s als oorlog, (on)vrijheid en democratie – thema’s die destijds al belangrijk waren.

10 stappen tot genocide

Gregory Stanton ontwikkelde in de jaren 80 een model dat de weg naar een genocide stapsgewijs uitlegt. Onder deze stappen vallen bijvoorbeeld het verdelen van groepen in ‘wij’ en ‘zij’, het gebruik van propaganda, discriminatie, ontmenselijking en uiteindelijk massamoord. Het model laat zien hoe genocide geen plotselinge gebeurtenis is, maar een proces dat zich over tijd ontvouwt en bij elke stap tegengehouden zou kunnen worden. Hiermee kan het behandelen van de 10 stappen tot genocide van Stanton, met de Holocaust maar ook recentere genocides als voorbeeld, een goed uitgangspunt zijn voor discussies in de klas over de gevolgen van discriminatie, haat en polarisatie in de samenleving. 

Hoe twee groepen elkaar vinden

Sinds de Hamas aanvallen op 7 oktober en de daaropvolgende Israëlische inval in Gaza is het debat in de samenleving verhard. Niet alleen volwassenen dreigen in zwart-wit denken te vervallen, ook de gesprekken tussen jongeren staan op scherp. Je ziet het online, bijvoorbeeld op social media, en offline, zoals in het klaslokaal. De ene groep is pro-Palestina, de andere pro-Israël, weer een andere weet het (nog) niet. Toch hoeft dat een respectvol gesprek niet in de weg te staan. In dit artikel worden verschillende mensen geïnterviewd die initiatieven op hebben gezet om moslims en Joden dichter bij elkaar te brengen.

Eerste hulp bij handelingsverlegenheid

In tijden waarin jongeren online steeds vaker blootgesteld worden aan heftige beelden van conflicten en de bijbehorende polarisatie intenser lijkt dan ooit, kun je als docent geneigd zijn om bepaalde thema’s in de klas te vermijden. Toch is het belangrijk om onderwerpen als de Holocaust te blijven bespreken, ook als hier mogelijk een discussie over het conflict in het Midden-Oosten uit voortvloeit. Het kan studenten namelijk helpen om verschillende kanten van een verhaal te zien en een mening te vormen op basis van feiten in plaats van emoties of vooroordelen. Eerste hulp bij handelingsverlegenheid benadrukt de meerwaarde van gesprekken over potentieel controversiële onderwerpen, helpt docenten een stukje handelingsverlegenheid weg te nemen en biedt verschillende trainingen, video’s en andere hulpmiddelen om het gesprek aan te gaan.

In januari 2024 is de eerste editie van het 4FREE Holocaustmagazine verschenen. Je vindt in dit magazine bijvoorbeeld een tijdlijn van Jodenvervolging, een overzicht van historisch en hedendaags antisemitisme, en vele tips over Holocausteducatie. Lees het magazine online op www.issuu.com/nationaalcomite4en5mei. Liever een fysiek exemplaar? Mail dan naar educatie@4en5mei.nl.