Weerbaar tegen vooroordelen en discriminatie in de klas

“De verharding en polarisatie die je ziet in de maatschappij nemen studenten mee de klas in”, merkt Femke van Elk-de Koning, educator en trainer bij de Anne Frank Stichting. 

“We horen van docenten dat er een toename is van antisemitisme en moslimhaat naar aanleiding van het conflict in het Midden-Oosten. Ook discriminatie vanwege iemands geaardheid of genderidentiteit komt voor. Studenten willen bijvoorbeeld niet over een regenboogtrap lopen, of zeggen niet meer naar de les te komen wanneer een docent vertelt dat hij is getrouwd met iemand van hetzelfde geslacht.” Dat laatste overkwam Best Withet, docent aan het Oosterlicht College in Nieuwegein. Mede door dit soort incidenten werd hij door zijn afdelingshoofd gewezen op het bestaan van de training Reageren op vooroordelen en discriminatie van de Anne Frank Stichting. Best vertelt: “De training gaf me handvatten en gesprekstechnieken om weerbaar te zijn in deze situaties. Discriminatie blijft helaas leven op school en het is belangrijk om studenten bij te brengen hoe we met elkaar om willen gaan in de samenleving.”

Training met gesprekstechnieken uit de geweldloze communicatie 

“Ook maatschappelijke problemen komen op het bordje van docenten. Dat geeft veel druk. Hier proberen wij met deze training in te faciliteren en te ontzorgen”, zegt Femke. Zij geeft deze vaardig-heidstraining gebaseerd op gesprekstechnieken uit de geweldloze communicatie. “In de training oefenen we met een stappenplan om nuance aan te brengen in gesprekken over gevoelige thema’s. Je helpt studenten bij het nadenken over hun eigen gedrag en denkbeelden. Hierbij staan empathie en gelijkwaar-digheid centraal. Het is heel belangrijk dat studenten zich vrij voelen om zich uit te spreken, maar daar zit wel een grens aan. Wanneer je merkt dat een student een bepaalde mening heeft die de sfeer in de klas beïnvloedt, moet je als docent een norm stellen zodat een veilig leerklimaat voor elke student wordt gewaarborgd.”

Het effect van jouw communicatiestijl 

“Tijdens de training staat oefening centraal”, vertelt Femke. “Je ervaart verschillende communicatiestijlen om inzicht te krijgen in wat die opleveren voor een dialoog. Blijf je in verbinding met elkaar of voelt de ander zich niet gehoord en raak je elkaar kwijt? Het levert vaak meer op om open vragen te stellen en écht te durven luisteren naar een ander, ook al wijkt die mening nog zo af van die van jou. Simpel eigenlijk, maar het is iets dat we vaak vergeten omdat we al snel in oordelen en verwijten schieten. Met door-vragen kom je tot de kern: je zoekt zowel naar de beweegredenen achter een opmerking als naar de achterliggende waarden die voor jou belangrijk zijn.” Best bracht de gesprekstechnieken in de praktijk: “Als je de ander aanhoort, daarna samenvat en uitspreekt wat je hebt gehoord, kun je miscom-municaties meteen uit de weg helpen. Het gesprek blijft open wanneer je een student laat voelen dat je niet aan het corrigeren bent.”

Je grenzen leren kennen en bewaken

“We oefenen tijdens de training met ervaringen van docenten uit de praktijk, dan kunnen ze het direct toepassen in hun werk”, zegt Femke. Best: “Tijdens de training stond de behoefte van de groep centraal. Er werd tijd genomen om naar elkaars verhalen te luisteren.” Deze uitwisseling vond hij erg waardevol. “Soms is het lastig om over zaken te praten waar je zelf geen ervaring mee hebt of waar je minder kennis over hebt. Er werd tijdens de training een veilige sfeer gecreëerd waardoor je de ruimte voelde om jouw eigen verhaal te delen en van elkaar te leren.” Femke: “Het verkennen van je eigen grenzen is een belangrijk onderdeel van de training. Het is de eerste stap naar een passende reactie. Als je weet welke opmerkingen jou raken en waarom, dan is het gemakkelijker om daar in het vervolg met rust op te reageren. Hierdoor kun je samen met de student en zonder oordeel onderzoeken waar de opmerking vandaan komt en houd je gemakkelijker de regie over het gesprek.”

Het belang van empathie

“Het is heel belangrijk om met studenten in gesprek te blijven gaan. We moeten toch samen door een deur in onze maatschappij”, zegt Best. “Blijf doorvragen en onderzoek samen zonder oordeel waar de kwetsende opmerkingen vandaan komen. Vaak is er groepsdruk in het spel en praten studenten de opvattingen van een ander na. Ze zien bijvoorbeeld eenzijdige informatie op sociale media. Dan moet je samen in een gesprek de feiten op een rijtje zetten: klopt dit wel?” 

Femke: “In de geweldloze communicatie staat empathie centraal. Door te blijven doorvragen naar de achterliggende behoefte achter een opmerking, zal je soms tot de conclusie komen dat er van alles speelt bij de student en dat een luisterend oor kan helpen. De student heeft bijvoorbeeld nog te weinig kennis of zit in een periode van zijn leven waarin identiteits-vorming heel belangrijk is, waardoor hij zich tegen zaken wil afzetten. De training leert je in verbinding te blijven met een student, ook als diegene iets zegt dat jou raakt.’

Over de training

Uitlatingen van studenten, ouders of collega’s, die aanschuren tegen racisme, antisemitisme, homohaat of op een andere manier grensoverschrijdend zijn, kunnen heftige reacties oproepen. Hoe reageer je daar als docent op? 
Hoe zorg je ervoor dat je zo’n gesprek in goede banen leidt? De training Reageren op vooroordelen en discriminatie kan daarbij verder helpen. Je kunt de vaardigheidstraining een aantal keer per jaar volgen op open inschrijving. Ook is het mogelijk om de training aan te vragen voor jouw team, dit kan zowel bij jou op school als op locatie bij het Anne Frank Huis. 

Ga naar de website voor meer informatie en aanmelden.