Karim Amghar over vmbo-advies: ‘Blijf vertellen hoe belangrijk praktisch werk is’

Een vmbo-advies moet geen teleurstelling opleveren. Het is juist iets om trots op te zijn, vindt Karim Amghar. Naast docent is hij als schrijver, spreker en programmamaker ook een belangrijk pleitbezorger van het vmbo en mbo. “Onze samenleving schreeuwt om vakmensen, maar er wordt nog steeds neergekeken op praktisch onderwijs. Die paradox moeten we zo snel mogelijk doorbreken.”

Van Amghar verscheen onlangs het boek Maar dat begrijp jij toch niet – Over het onderschatte belang van het mbo bij De Correspondent. Daarin onderzoekt en beschrijft hij de ongelijkheid binnen het onderwijs en de grote kansen die er liggen voor de arbeidsmarkt. Als student werd hij aanvankelijk ook niet gezien of gehoord. En ook nu als mbo-docent en mbo-toezichthouder, merkt hij hoe zijn studenten nog altijd te maken hebben met onderwaardering. Dus waar hij de ook maar kans krijgt, pleit Amghar voor een omslag in denken. Zijn boodschap? Juist mbo-studenten zijn onmisbaar voor onze samenleving!

“Laten we stoppen met het idee dat alleen theoretische kennis waardevol is. De toekomst ligt in praktische vaardigheden en daar mogen we op het vmbo en mbo juist enorm trots op zijn. Dus laten we dat ook uitdragen.” Al dertien jaar ziet hij hoe zijn studenten worstelen met negatieve beeldvorming. “Aan de ene kant zijn ze trots op hun vak, aan de andere kant voelen ze dat hun omgeving dat niet waardeert. Ze krijgen al jong mee dat mbo minderwaardig zou zijn.” Dat leidt tot onnodig veel sippe gezichten in de klas en veel te pessimistische gedachten over de eigen mogelijkheden. “Alsof hun inzet er niet toe doet, want ze gaan toch niet naar havo/vwo. Het zijn ingesleten ideeën waar we zo snel mogelijk vanaf moeten.”

Hij houdt zijn telefoon omhoog. “We hebben een behoorlijke uitdaging, want via dit apparaat volgen ze influencers die alleen maar praten over veel geld verdienen en mooie spulletjes. Ze willen er ook zo graag bij horen en denken dat ze niet meetellen als loodgieter of elektromonteur. Want ja, dat salaris…” De inkomensverschillen helpen inderdaad niet mee. “Een mbo’er verdient gemiddeld 2.600 euro netto, een hbo’er 3.500 en een wo’er iets boven de 4.000. Terwijl er een enorm tekort is aan vakmensen. In de zorg zijn nu al 66.000 vacatures, over acht jaar zelfs 190.000. In de bouw zijn 125.000 vakmensen nodig om huizen te kunnen bouwen.”

Amghar valt even stil en schudt zijn hoofd. “We roepen dat de kinderopvang gratis moet worden, maar zonder pedagogisch medewerkers lukt dat niet. We kunnen 100.000 huizen per jaar bouwen, maar we halen dat niet omdat we geen mensen hebben om ze te bouwen. Dus nogmaals: we moeten het vmbo en mbo aan alle kanten herwaarderen.”

Karim vertelt over een gesprek dat hij onlangs had voor zijn podcast. “Een vader vertelde hoe trots hij was toen zijn dochter vmbo-advies kreeg. Tijdens het gesprek met de leerkracht had hij echter gezegd: Mijn kind heeft vmbo, maar… Zijn dochter vertelde later dat dat maar haar altijd is bijgebleven. Dat kleine woordje vertelde haar dat vmbo niet goed genoeg is. Terwijl die vader haar juist steunde. Dus zo gevoelig kan dat liggen.”

Dat soort gedachten en oordelen hebben invloed op het zelfbeeld van een leerling, weet Amghar. “Ouders willen het beste voor hun kind, dat begrijp ik. Maar wat is het beste? Is dat per se een universitaire opleiding? Of is het een opleiding waar je kind gelukkig van wordt en waar het baanzekerheid heeft?” Ook het taalgebruik speelt hierin een belangrijke rol. “Noem mbo’ers geen doeners, maar high-tech vakspecialisten of innovatie-gedreven ambachtslieden. Want dat zijn ze. Denk aan een loodgieter: die moet complexe installaties kunnen begrijpen en probleemoplossend denken. Daar komt veel kennis en kunde bij kijken.”

Je hoort soms zeggen: Doe je best, anders moet je naar het vmbo. Of dreigend: Wil jij soms stratenmaker worden? Amghar zegt: “Maar wat is er mis met stratenmaker? Mensen realiseren zich niet hoeveel invloed die uitspraken hebben op een kind.” Ouders en leerkrachten kunnen hun kinderen helpen door het positieve te benadrukken. “Blijf vertellen hoe belangrijk praktisch werk is. Laat een kind trots zijn op zijn of haar talenten. En kijk waar een kind gelukkig van wordt, in plaats van waar jíj denkt dat de beste toekomst ligt.”

Chirurg en loodgieter: beiden essentieel

Dat we nog altijd praten over hoog- en laagopgeleid werkt ook niet mee, weet Amghar. “Het onderwijssysteem moet horizontaal zijn: verschillende vaardigheden en beroepen vragen verschillende opleidingen. Een hartchirurg heeft andere skills nodig dan een loodgieter, maar beide beroepen zijn essentieel. Waarom wordt de een dan veel hoger gewaardeerd dan de ander?” Hij glimlacht: “Ik verwacht dat er nog een tijd komt waarin ouders juist teleurgesteld reageren als hun kind vwo-advies krijgt. Juist vanwege die baanzekerheid via het vmbo en mbo.” Een vmbo-advies is dus reden voor een feestje? “Absoluut! Daarom zeg ik tegen ouders: wees trots op je kind. Kijk samen naar passende, positieve verwachtingen en vertel over de baankansen die er zijn dankzij die vmbo-route. Laat zien waarom er een bloeiende carrière wacht. Die boodschap moeten we samen met het onderwijs blijven uitdragen.”