Leren praten over gevoelens: Meer rust in de klas

Niet ieder kind krijgt het vanuit huis mee om over gevoelens te praten. Dat kan leiden tot explosies in de klas. Judith, Hub en Nicole leren hun leerlingen met hulp van magazine Saarisnietgek om hun emoties te herkennen. “Het is heel normaal om soms boos of verdrietig te zijn.”

Ze had het zelf zwaar in haar jeugd. Al jong merkte juf Judith Vekemans van SBO Zonnesteen in Tilburg dat ze erg gevoelig en onzeker was. Later kreeg ze zware depressies. “Ik weet wat ik vroeger gemist heb op school. En in het speciaal onderwijs hebben de kinderen vaak veel emoties maar kennen ze niet de woorden om hun gevoelens uit te leggen. Dat uit zich soms in ongewenst gedrag.”

Het is belangrijk dat kinderen hun gevoelens beter leren verwoorden. Judith gebruikt daarvoor Saarisnietgek. Het tijdschrift behandelt elf thema’s zoals verdriet, geluk, angst, veerkracht en zelfvertrouwen. De thema’s zijn gebaseerd op een onderzoek over mentale gezondheid bij de jeugd van het Trimbos Instituut.

Het magazine is ontwikkeld door een orthopedagoog, psycholoog en leerkrachten. Het gaat om theorie maar ook om praktijk. Zo moeten de leerlingen bij het thema stress aangeven welke fysieke reacties ze herkennen; zweten, eczeem, gespannen spieren enzovoorts. En om hun meer zelfvertrouwen te geven kunnen ze een tekening uitknippen en er als ‘steuntje in de rug’ een rugzakje van vouwen waar ze kaartjes in doen waarop staat wat hen bijzonder maakt en wat helpende gedachten zijn.

Judith: “Het tijdschrift is heel laagdrempelig. We lezen een stukje, bijvoorbeeld over een leeftijdsgenoot die vertelt over haar verdriet en hoe ze daarmee omgaat. Daarna ga ik met mijn leerlingen in gesprek en vraag ik wanneer ze verdrietig zijn. Zo ontstaat een gesprek.”

Eenzaam

Judith praat een half uur per week met leerlingen uit groep 7 en 8 over hun gevoelens. “Ze zijn heel open, zo vertelde een leerling dat ze eenzaam was omdat haar moeder meer aandacht heeft voor een gehandicapt broertje dan voor haar.”

De sfeer binnen de klas is beter geworden doordat de kinderen nu hun emoties onder woorden kunnen brengen. “Andere kinderen weten nu beter wat er bij hun klasgenoot speelt. Ze begrijpen nu bijvoorbeeld waarom iemand soms wegloopt en weten dat dat is om bijvoorbeeld een uitbarsting te voorkomen. Het versterkt de verbinding in de klas. Ze troosten elkaar. Of bewonderen elkaar voor hetgeen ze durven te vertellen.”

De ene leerling praat wat makkelijker over zijn gevoelens dan de andere. Maar meeluisteren met hun klasgenoten helpt vaak ook al, zegt Judith. Het is niet iedere week een half uur verdriet, benadrukt de juf. “Zo behandelt het magazine ook leuke onderwerpen zoals geluk. Dan bespreek ik waar ze allemaal dankbaar voor zijn.”

Pilotschool

Bij de vrije school De Strijene in Oosterhout gebruiken ze de methode van Saarisnietgek nu drie jaar. “We waren een pilotschool”, vertelt docent Hub Huijsman. De school combineert het magazine met de Kanjertraining die zich ook richt op de sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen.

Hub merkt een duidelijk verschil sinds de leerlingen leren om over hun emoties te praten. “In groep 7 beginnen we ermee, ik merk dat ze in groep 8 al een stuk opener zijn. Ze komen uit zichzelf naar me toe als ze merken dat ze bijvoorbeeld gefrustreerd of verdrietig zijn. Ze komen ook zelf met een oplossing, vragen bijvoorbeeld of ze even mogen tekenen als ze weten dat dat helpt”, zegt Hub.

In eerste instantie was Hub terughoudend om met Saarisnietgek te gaan werken. “Ik was bang dat het heel veel effectieve leertijd zou kosten die ten koste zou gaan van andere vakken. Maar dat valt enorm mee. Het kost minder tijd dan het herstellen van de rust als iemand een woede-uitbarsting heeft gehad. Ook wordt er minder gepest in de klas, nu leerlingen meer begrip voor elkaar hebben.”

Jongens gaan vaak anders met de lesstof om dat meisjes, merkt de leraar. Meisjes praten uit zichzelf vaak al makkelijker over hun emoties. Bij jongens pakt hij het daarom wetenschappelijker aan. “Ik leg uit welke stofjes in je hoofd vrijkomen in je hooft bij verdriet of boosheid. En welke hormonen er vrijkomen als ze bijvoorbeeld sporten. Daar hebben ze wel interesse in, dus dan komt de rest vanzelf.”

Emotie-kubus

Verder gebruikt De Strijene een emotiekubus. Leerlingen kunnen het dan aangeven als ze in oranje zitten en richting rood gaan. “Doordat ze nu hun gevoelens beter herkennen, kunnen ze ook die kubus beter gebruiken.”

Zowel De Strijene als de Zonnesteen besteden in een apart tijdsblok aandacht aan de emoties. Maar je kunt het ook goed met andere vakken combineren, weet Nicole van Opstal-de Hoogh, intern begeleider bij basisschool De Meander in Oosterhout.

“Het kan bijvoorbeeld bij geschiedenis. Als je het over de Tweede Wereldoorlog hebt, zouje kunnen bepreken hoe je met angst omgaat. Zijn je leerlingen bijvoorbeeld ook bang voor oorlog? En bij een vak als natuur en techniek kun je het over huisdieren die doodgaan en je emoties daarbij hebben. Je hoeft er ook niet de hele les mee bezig te zijn, vijf tot tien minuten is genoeg.” 

Meer informatie? Ga naar saarisnietgek.nl