Van zzp naar vast: deze schoolbesturen in het po en vo pakken zelf de regie

De Belastingdienst handhaaft sinds 1 januari actief op schijnzelfstandigheid. Hierdoor moet in veel sectoren, ook in het onderwijs, weer kritisch gekeken worden naar de inzet van zzp’ers en in welke functies dit wel of niet mogelijk is. Hoe kan je als schoolbestuur de inzet van schijnzelfstandigen aanpakken? Twee voorbeelden uit de praktijk laten zien dat het kan; met visie, lef en samenwerking.

NUOVO Scholen:

 ‘Je moet gewoon durven kiezen’
Toen Muriëlle van der Voort, voorzitter van het college van bestuur van NUOVO Scholen, eind vorig jaar de cijfers bekeek, schrok ze. Vijf procent van het onderwijzend personeel bleek als zzp’er te werken, terwijl dat haaks stond op het beleid van de organisatie. Een deel van die zzp’ers werd geleverd door externe bureaus. “Schoolleiders zaten met acute bezettingsproblemen en vonden via externe partijen snel iemand, maar hadden niet altijd scherp onder welk contract iemand precies werd ingezet.” Daardoor belandden er alsnog zzp’ers binnen de organisatie, buiten het zicht van het bestuur. “Eigenlijk kwamen ze binnen via de achterdeur. Voor mij was dat een harde grens.”

NUOVO besloot per januari 2025 te stoppen met zzp’ers voor de klas. Schoolleiders maakten zich zorgen: wat als er straks niemand beschikbaar is? Toch zette Van der Voort door.

Betekenisvol werk

NUOVO ging actief het gesprek aan met zelfstandigen en nodigde hen uit om in loondienst te komen. Dat aanbod bleek voor velen aantrekkelijk. “Niet iedereen kiest uit overtuiging voor het zzp-bestaan. Soms is het een manier om regie te houden of om los te komen van een werkomgeving die niet past. Als je dan een alternatief biedt waarin mensen zich kunnen ontwikkelen en onderdeel zijn van een team, wordt loondienst weer aantrekkelijk.” Dankzij loonsverhogingen is het verschil met zzp-tarieven bovendien kleiner geworden. Maar vooral het werkgeverschap van NUOVO maakte het verschil. “Aantrekkelijk werkgeverschap begint bij betekenisvol werk.” NUOVO organiseert jaarlijks een tweedaags personeelsfestival met workshops, ontspanning en kinderopvang en biedt volop ontwikkelmogelijkheden. “Mensen voelen zich hier gewaardeerd, gezien en verbonden.”

Duidelijke koers en ruimte voor flexibiliteit

Flexibiliteit is nog steeds mogelijk bij NUOVO. Docenten kunnen relatief eenvoudig van locatie wisselen, wat zorgt voor afwisseling zonder verlies van teamverband. Voor tijdelijke vervanging, zoals bij ziekte of zwangerschapsverlof, werkt NUOVO uitsluitend met bureaus die personeel in loondienst hebben. “We willen geen invliegers die alleen hun lessen geven en daarna weer vertrekken. Ook mensen die via een bureau binnenkomen, moeten actief deelnemen aan het team en bijdragen aan de ontwikkeling van de school. Onderwijs bouw je tenslotte samen.”

STEV:

‘We wilden een helder kader neerzetten’ 
Ook Marisca Rens-Dikkeboer, HR-beleidsmedewerker bij STEV (13 basisscholen in regio Amersfoort), herkent de uitdaging. “Toen de Belastingdienst ging handhaven, hebben we direct ons beleid aangescherpt.” STEV wilde duidelijke kaders. In overleg met schoolleiders en de GMR werkte Rens-Dikkeboer een richtlijn uit. “Schoolleiders waren blij met heldere afspraken. Het geeft houvast in gesprekken met zzp’ers en bij formatiekeuzes.”

STEV heeft uitgesproken vanaf augustus 2025 geen zzp’ers meer in te zetten voor structureel werk. Parallel aan dit traject vindt structureel overleg plaats binnen Transvita, een regionaal transfercentrum in de regio Midden-Nederland dat schoolbesturen ondersteunt bij personeelsvraagstukken. Transvita coördineert onder meer vervanging en organiseert HR-overleggen waarin kennis wordt gedeeld. Besturen betalen een bijdrage per leerling, waarmee Transvita onder meer zorgt voor het werven, matchen en plannen van invallers.

Een alternatief dat wél werkt

Een belangrijk onderdeel van de aanpak tegen schijnzelfstandigheid bij STEV is de inzet van verschillende invalpools. Mensen in de ‘invalpool – Flex’ vallen incidenteel in voor een dag en ontvangen daarvoor een dagcontract. Ze zijn niet in dienst, maar worden ingepland via Transvita. Deze groep kiest bewust voor losse inzet. De mensen in de ‘talentenpool – Vast’ van Transvita werken in loondienst bij een van de aangesloten besturen en draaien mee op meerdere scholen in de regio. Zij hebben een contract voor meerdere dagen per week en stappen bij gebrek aan directe vervanging over naar hun stamschool. De STEV-poolers zijn in dienst van STEV en blijven binnen de stichting. Ze hebben een vaste aanstelling, zijn verbonden aan een stamschool en springen bij voor vervanging of ondersteuning waar nodig.

“Je behoudt flexibiliteit, maar biedt ook zekerheid en een teamgevoel”, aldus Rens-Dikkeboer. “Iedere invaller maakt onderdeel uit van het team, sluit aan bij studiedagen en profiteert van dezelfde arbeidsvoorwaarden. Dat is voor veel mensen een groot pluspunt.”

Bouwen aan een sterke organisatie

“Als je durft te kiezen, gaat de rest vanzelf mee”, besluit Van der Voort. Bij NUOVO is het aantal vacatures zelfs afgenomen. Rens-Dikkeboer vult aan: “Veel zzp’ers zijn nooit ondernemer geworden uit passie, maar uit onvrede of noodzaak. Als je een goed alternatief biedt, kiezen ze daar alsnog voor.”

Hun boodschap aan andere schoolbesturen is duidelijk: pak de regie. Werk samen, deel beleid en organiseer flexibiliteit op een eerlijke manier. Zo bouw je aan een sterke organisatie waarin iedereen zich onderdeel voelt van het geheel. Geen gemakkelijke opgave, maar zoals Van der Voort het treffend zegt: “Wij zien de aanpak tegen schijnzelfstandigheid niet als een probleem, maar als een kans.”