Zelfs op een frisse lentedag kun je al verbranden

Bijtijds de schaduw opzoeken, zonwerende kleding dragen én voortijdig insmeren. Ja, je kunt niet vroeg genoeg beginnen met jezelf te beschermen tegen de kracht van de zon, weet Karlijn Thoonen. Als psycholoog en gedragswetenschapper is zij verbonden aan het ✔ZonSlim-programma van het Nationaal Huidfonds, dat ons bewust wil maken van de risico’s. Waarom is dat nodig? En wat kunnen scholen hierin betekenen?

Kinderen spelen veel buiten en hun huid is extra kwetsbaar, vertelt Karlijn. “Door al op jonge leeftijd te leren hoe je je beschermt, kunnen we een generatie opvoeden die zonbescherming net zo vanzelfsprekend vindt als tandenpoetsen. Als een automatisme; dat doe je gewoon.”

Karlijn deed ervaring op in haar werk voor de Sun-Smart-campagne in Australië, een land dat al decennialang kampt met hoge aantallen huidkankergevallen. “Australië heeft een intensieve zonkracht vanwege de dunne ozonlaag en het klimaat. Daar heb ik veel geleerd over effectieve interventies”, vertelt ze. “Het gaat daar zelfs zo ver dat kinderen verplicht hoedjes dragen op schoolpleinen. Zonbescherming is veel meer ingebed in de cultuur. Eenmaal terug in Nederland zag ik hoe groot de verschillen zijn in aanpak.” Naast Australië en Nieuw-Zeeland staat uitgerekend Nederland hoog genoteerd in het lijstje met landen waar huidkanker veel voorkomt. “Ik heb daar niet een overduidelijke verklaring voor, maar we zien wel dat welvaart mogelijk een rol speelt. Nederlanders gaan graag op vakantie en zitten graag op een zonnig terras. Dat heeft ook iets met onze cultuur te maken.” Hoe dan ook, er is een omslag nodig in hoe wij omgaan met zonbescherming, legt Karlijn uit. Het gratis ✔ZonSlim-programma is ontwikkeld voor kinderen, ouders en leerkrachten en helpt hierbij. Het biedt lespakketten voor basisscholen, met materialen die leerkrachten direct in de klas kunnen gebruiken. “Het doel is om het heel praktisch en laagdrempelig te maken”, vertelt Karlijn. “We leren kinderen waarom zonbescherming belangrijk is en hoe ze zichzelf kunnen beschermen: van het dragen van een zonnehoedje tot regelmatig insmeren met zonnebrand.” In hun voorbeeldfunctie hebben ouders ook een belangrijke rol. “Als ouders zelf zonnebrand gebruiken, een hoed dragen of schaduw opzoeken, zien kinderen dat dit normaal is. Andersom, als ouders zich niet beschermen, zijn kinderen ook eerder geneigd dit niet te doen.”

Hoewel Nederland niet dezelfde zonkracht kent als Australië, speelt het risico op huidschade ook hier. “Wat veel mensen niet beseffen, is dat de zonkracht in Nederland al vanaf maart flink toeneemt. Zelfs op een frisse lentedag kun je al verbranden. Vooral na een lange winter is onze huid extra kwetsbaar. Het is belangrijk om al vroeg in het seizoen te beginnen met zonbescherming.” 

Ze benadrukt dat ouders en leerkrachten samen moeten werken om kinderen te beschermen. “Thuis kun je een basis leggen door kinderen ’s ochtends in te smeren voordat ze naar school gaan. Op school kan dat aangevuld worden met extra bescherming tijdens pauzes. Het vraagt om een gezamenlijke aanpak.” School is de plek waar kinderen leren over risico’s en waar je ze bewust kunt maken van hun eigen verantwoordelijkheid, weet Karlijn. Veel scholen hebben al kleine stappen gezet, zoals het plaatsen van schaduwdoeken op speelpleinen of het aanmoedigen van kinderen om zonnebrand mee te nemen. Maar er is nog veel terrein te winnen. “We zien ook schoolpleinen waar schaduw ontbreekt. Het aanplanten van bomen of het ophangen van meer schaduwdoeken maakt al een groot verschil.”

Veel mensen denken dat je pas hoeft te smeren als het echt warm is, zegt Karlijn. “Maar dat is een misvatting. Het gaat om de UV-straling en die kan ook hoog zijn op koele, bewolkte dagen. We leren kinderen en ouders om alert te zijn op de zonkracht en daar hun gedrag op aan te passen.” Door al jong te beginnen met beschermen, voorkom je problemen op latere leeftijd. “Huidschade door zonnestraling bouwt zich namelijk op. Elke keer dat je verbrandt, verhoog je de kans op huidkanker.”

Karlijn vertelt dat er misverstanden bestaan over zonnebrandcrème. “Er wordt vaak gedacht dat dure merken beter werken, maar dat is niet waar. Ook huismerken bieden uitstekende bescherming. Het belangrijkste is dat je voldoende gebruikt en regelmatig herhaalt. Een dun laagje zonnebrand één keer per dag is niet genoeg.”

Daarnaast pleit ze voor meer gebruik van beschermende kleding. “UV-werende kleding is een geweldige optie, vooral voor kinderen die veel buiten spelen. Het is praktisch, beschermt beter dan zonnebrand en voorkomt vlekken op dure kleding. In landen zoals Australië is dit al best normaal en ik hoop dat het in Nederland ook steeds gewoner wordt.”

Een ander belangrijk doel van het gratis ✔ZonSlim-programma van het Huidfonds is het veranderen van schoonheidsidealen. “In Nederland associëren we een bruin kleurtje nog vaak met gezondheid en schoonheid. Maar in werkelijkheid is dat beschadigd DNA. We moeten dus toe naar een samenleving waarin we een bleke huid normaler vinden.” Ze vergelijkt het met de strijd tegen roken: “Ooit was roken heel normaal,, maar nu is het maatschappelijk geaccepteerd dat roken slecht is. Zo kunnen we ook zonbescherming aanpakken.” 

“Als leerkracht voel ik me verantwoordelijk voor de kinderen. Het ✔ZonSlim-programma sprak me meteen aan omdat het zo praktisch en bewustmakend is, vooral voor kleuters. Ik zeg altijd: jong geleerd is oud gedaan. Het programma geeft kinderen en ouders handvatten om bewust om te gaan met zonbescherming. Wat me raakte, was dat kleuters met een zonnebrandfles in hun tas naar school kwamen, omdat ze er thuis over hadden verteld. Dat laat zien hoe sterk de voorbeeldrol van een leerkracht kan zijn en hoe zo’n programma kan doorwerken in het gezin.” - Leerkracht Petra Quarré, cbs Molenwaard, Groot-Ammers

Ook aan de slag? Meld je aan en bestel gratis het voorlichtingspakket via onderwijsinformatie.nl/zonslim