Aan de slag met de basisvaardigheden met kennis uit onderwijsonderzoek

Hoe kies je een aanpak die werkt om de basisvaardigheden te verbeteren? Het Masterplan basisvaardigheden van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) kan helpen. Dit plan heeft als doel alle scholen en leraren toe te rusten om de basisvaardigheden structureel te verbeteren. Evidence-informed werken, het gebruikmaken van zowel praktijkkennis als kennis uit wetenschappelijk onderzoek, speelt hierbij een belangrijke rol. Programmamanager Daniëlla Nicolaes vertelt hoe het plan werkt.

Daniëlla staat aan de wieg van het plan. “We willen dat alle kinderen kunnen meedoen in de maatschappij en dat ieder kind kan doorgroeien op eigen niveau. Een goede beheersing van de basisvaardigheden taal, rekenen/wiskunde, digitale vaardigheden en burgerschap is essentieel. Onderwijsprofessionals spelen een belangrijke rol, zij hebben een grote meerwaarde voor onze maatschappij.”

Wetenschap en praktijk

Vanuit het Masterplan is het de bedoeling dat alle scholen worden geholpen, niet alleen scholen die een subsidie voor de basisvaardigheden hebben ontvangen. Álle scholen van VVE tot en met MBO en speciaal onderwijs kunnen een beroep doen op de mogelijkheden. Een van de mogelijkheden is de interventiekaart. Daniëlla: “Hier lichten we onder andere toe wat evidence-informed werken betekent. Kort samengevat houdt dat in dat je bij het opstellen van een verbeterplan gebruikmaakt van praktijkkennis en kennis uit onderwijsonderzoek om interventies in te zetten die passen bij de context van jouw school. Om de basisvaardigheden duurzaam te verbeteren, is het raadzaam om te vertragen en systematisch aan de slag te gaan.” Daniëlla adviseert: “Bouw tijd in om samen het gesprek aan te gaan en creëer bewustwording. Dat is al een eerste professionaliseringsslag. Neem bijvoorbeeld de tijd voor een goede probleemanalyse. Evidence-informed werken is geen mal die precies om een school past, maar een vorm van onderzoeksmatig werken waarbij je als team een aantal stappen doorloopt. Daarbij maak je gebruik van de expertise van de leraren en kennis uit onderzoek. Daar gaat denkwerk aan vooraf.”

Basisvaardigheden in alle lessen

Dat er draagvlak voor ontwikkeling bestaat, heeft Daniëlla inmiddels ervaren. “Scholen geven aan geschrokken te zijn van de cijfers. Op welke manier zij actie ondernemen ligt bij hen, wij faciliteren daarbij. Het gaat dan niet om het geven van méér taallessen, maar om meer duurzame manieren.” Ter illustratie draagt ze een voorbeeld aan: “Ik sprak een natuurkundeleraar die zei: ‘Bij ons op school geldt dat ik natuurkundeleraar ben, maar óók taaldocent. Want in mijn natuurkundeles is taal een vast onderdeel’.”

Verdiepen in beschikbare kennis

De interventiekaart biedt kennis en inspiratie over mogelijke aanpakken om de basisvaardigheden te verbeteren. “Scholen doen veel uit de beste bedoelingen, maar gaan soms al over tot actie, nog voordat ze zich verdiept hebben in aanpakken of interventies die passen bij de probleemanalyse van de school. Een voorbeeld is dat sommige scholen erop aansturen dat NT2-leerlingen enkel Nederlands op school mogen spreken om hun taalvaardigheid te verbeteren. Terwijl we uit onderzoek weten dat de thuistaal enorm belangrijk is om het Nederlands te leren. Door die kennis uit onderzoek te bespreken met het team en te combineren met de praktijkkennis, kun je reflecteren op wat er nodig is en een interventie of aanpak kiezen.” 

Van elkaar leren

Ook wil Daniëlla aan de slag met inspirators, collega’s uit het vak die vertellen over de evidence-informed werkwijze die zij op school toepassen. Met hen worden webinars, video’s of bijvoorbeeld podcasts gemaakt. “De website onderwijskennis.nl en de Kennisrotonde van het NRO zijn al mooie voorbeelden van een betrouwbare vindplaats van kennis uit onderzoek. Door inspirerende praktijkvoorbeelden te delen, proberen we een vertaalslag te maken naar het klaslokaal en andere leraren te motiveren.” Ook staan regiobijeenkomsten op de agenda onder de naam OCW Dichtbij – Aan de slag met de basisvaardigheden. “Met deze bijeenkomsten willen we kennisdeling onder onderwijsprofessionals in hun eigen regio faciliteren. Daarbij nodigen we per regio een expert uit om over de basisvaardigheden of leergebiedoverstijgende onderwerpen te vertellen. Daarna gaan leraren, docenten, schoolleiders en besturen met elkaar in gesprek over wat zij hebben gedaan en hoe ze dat hebben gedaan."

Vanuit het Masterplan basisvaardigheden blijft ook aandacht voor het welbevinden van leraren en leerlingen. “Dat is randvoorwaardelijk om tot leren 
te komen. We bieden tijdens het contact de ruimte om aan te geven hoe het gaat en bekijken waar dan de mogelijkheden voor ons liggen.”

Wil je meer weten over de subsidieregeling Masterplan basisvaardigheden? Klik hier.

Wist je dat…

…het Masterplan basisvaardigheden van het ministerie van OCW scholen en leraren toerust om zo goed mogelijk onderwijs te geven in de vier basisvaardigheden?

…sinds 2022 twee subsidierondes zijn geweest? In september volgt is er een derde ronde voor scholen die het label onvoldoende of zeer zwak hebben.

…OCW-onderwijscoördinatoren helpen bij het oprichten van een basisteam bij scholen die dit aangegeven hebben?

…een basisteam voornamelijk bestaat uit publieke partijen met een bepaalde expertise die de school helpt bij het structureel verbeteren van de basisvaardigheden?

…de OCW-onderwijscoördinatoren nu ruim 80 prioriteitsscholen begeleiden?

…OCW na de zomer van 2023 startbijeenkomsten organiseert voor meer dan 650 scholen die geen prioriteitsschool zijn, maar zich wel hebben aangemeld voor hulp van een OCW-onderwijscoördinator? Op deze bijeenkomsten zijn de onderwijscoördinatoren allemaal aanwezig om met hen in gesprek te gaan.

Dit artikel is verschenen in PrimaOnderwijs nr. 1 'Basisvaardigheden'