Jongeren voorbereiden op hun toekomst

Hoe bereid je jongeren voor op een gouden toekomst? Zo pakken deze mbo-scholen dat aan.  

Floris Beltman is docent loopbaan en burgerschap op de opleiding Haarverzorging van het MBO College Zuid in Amsterdam.

‘De lessen loopbaan en burgerschap zijn megabelangrijk om studenten voor te bereiden op hun toekomst. Niet alle studenten krijgen namelijk alles als vanzelfsprekend vanuit huis mee. Denk aan hoe je je presenteert tijdens een sollicitatiegesprek: welke kleding is dan gepast? Sommige leerlingen vinden het heerlijk om een jas aan te houden of een capuchon te dragen, dat is ook heel normaal in hun vriendengroepen. Maar tijdens een sollicitatiegesprek voor een baan bij een kapper is dat minder gepast. Dat soort onderwerpen passeren de revue.’

Eigen zaak openen of werken voor een baas? ‘Voor burgerschap laat ik de sociaal-maatschappelijke, politiek-juridische, economische dimensie en de dimensie vitaal burgerschap aansluiten bij het kappersberoep. Ik merk dat studenten alles dan beter oppikken. Tijdens economie praten we over de voor- en nadelen van een eigen zaak openen of werken voor een baas. Voor politiek gingen de studenten online in gesprek met een kamerlid van de VVD. Ze vroegen hem hoe hij zelf was op school. Soms laat ik studenten een politieke partij oprichten. Dan mogen ze een mening vormen over een bepaald onderwerp, bijvoorbeeld over wonen.’

Debat: ‘Voor de politiek-juridische dimensie zetten we debatten in. De studenten bedenken onder mijn begeleiding zelf de stellingen en de debatregels. Laatst debatteerden ze over discriminatie bij kappers: mag je eigenlijk wel een mannentarief en een vrouwentarief hanteren? Volgens de studenten zouden die tarieven niet hoeven te bestaan, want het gaat om wat je met iemands haar doet. Prachtig hoe studenten over deze onderwerpen nadenken.’

Loopbaan: ‘Bij loopbaan zoomen we in op thema’s als: hoe maak je een sollicitatiebrief, hoe zoek je vacatures, hoe benader je je netwerk, wat zijn je sterke kanten en valkuilen. We gaan bijvoorbeeld pitches maken waarin studenten zichzelf kort presenteren in de klas. Zo kunnen ze elkaar feedback geven en de goede voorbeelden van elkaar overnemen.’

Tips: ‘Stem de lessen en onderwerpen af op de beroepspraktijk. Praat met studenten over wat zij belangrijk vinden op hun werk en hoe ze daar handen en voeten aan geven. Zo denken ze na over normen en waarden. Laatst vertelde een student dat hij netjes wil werken, bijvoorbeeld door de geknipte haren snel weg te vegen. Als een leerling grof taalgebruik gebruikt, houd ik een spiegel voor en vraag: ‘Zeg je dat ook in de kapperszaak?’ Daar zien ze de meerwaarde zeker van in.’

Farouk El Mouhajir stoomt nieuwe docenten burgerschap klaar.

Farouk El Mouhajir geeft vakdidactiek en politicologie op de lerarenopleiding maatschappijleer van Fontys in Tilburg. Zijn studenten gaan na hun opleiding aan de slag als docent maatschappijleer op het voortgezet onderwijs òf als docent burgerschap op het mbo.

‘Leerlingen voorbereiden op de toekomst en hun rol als burger in onze samenleving: daar draait het om in het onderwijs. Alle mbo-scholen vullen de lessen burgerschap op hun eigen manier in. Zo werkt de ene docent vaak met projecten en trekt de andere docent erop uit met zijn of haar leerlingen om een kijkje te nemen achter de schermen bij de rechtbank of de Tweede Kamer. Dat maakt maatschappelijke onderwerpen erg levendig. Ook zoomen docenten in op de vraag: hoe kun je een gesprek met elkaar voeren en hoe kun je het oneens zijn met elkaar?’

Nieuwe generatie burgerschap-docenten: ‘Mijn studenten ontwerpen en geven lessen op hun stageplekken die hun leerlingen laten nadenken over de samenleving. We oefenen hoe je leerlingen kunt uitnodigen om met elkaar in gesprek te gaan. Als je als docent bijvoorbeeld iets vertelt over het onderwerp vooroordelen, kun je leerlingen vervolgens vragen hoe zij daar over denken. Het is hierbij belangrijk om een veilig klimaat te scheppen waarin leerlingen hun mening durven uiten en openstaan voor de mening van anderen. Want samenleven is niet altijd gemakkelijk. Zelf doe ik dat ook in mijn lessen: investeren in de relatie met leerlingen. Door ze serieus te nemen, naar ze te luisteren en het goede voorbeeld te geven. Maar bijvoorbeeld ook door zelf te laten zien dat je weleens twijfelt, door je fouten toe te geven of te zeggen dat je sommige dingen soms ook niet helemaal weet.’

Buiten school aan de slag: ‘Ik neem mijn studenten ook mee op excursies naar de Tweede Kamer in Den Haag, de rechtbank en verschillende musea. En ik adviseer ze ook om buiten school aan de slag te gaan met de thema’s die binnen burgerschap vallen: neem een abonnement op een opinieblad of sluit je aan bij een studentenvereniging waar veel wordt gedebatteerd. We weten niet hoe de toekomst eruit ziet. Onze studenten geven de toekomst zelf vorm met de tools en kennis die wij aanreiken.’

Marjan Muis is docent loopbaan & burgerschap op de opleiding Media en Vormgeving van MBO college Noord – ROC van Amsterdam. Ze stemt haar lessen af op de groep die ze in de klas heeft.

‘Leerlingen voorbereiden op hun rol in de samenleving is de belangrijkste taak van het onderwijs. In mijn lessen burgerschap gebruik ik de basiskennis over het vak uit de boeken, maar ik speel vooral met de actualiteit. Zo daag ik mijn studenten uit om iets uit het nieuws te kiezen en daarmee aan de slag te gaan. Onlangs maakten ze een hele muurkrant over straatintimidatie. Ze verzamelden de cijfers en schreven zelf verhalen. De sociaal-maatschappelijke, politiek-juridische, economische dimensie en de dimensie vitaal burgerschap lopen hierbij door elkaar, dat is in het echte leven namelijk ook zo. Ook een mooi voorbeeld: een student vertelde dat hij moeite had met budgetteren. Ik heb toen een les gegeven met stellingen over geld en een week later gaf een budgetcoach uitleg en konden leerlingen vragen stellen. Deze thema’s sluiten erg aan bij de interesse van de studenten, daarom werkt het goed.’

Samenwerken met de buurt: ‘Daarnaast werk ik samen met organisaties uit de buurt, want als je de praktijk ingaat komen onderwerpen echt tot leven. Met Channel 6 News bijvoorbeeld maken de studenten reportages over de gemeenteraadsverkiezingen. En een andere klas werkt met buurtwerk aan een project rond identiteit. Ik merk dat studenten de onderwerpen interessant vinden en openstaan voor het gedachtegoed van anderen. We bespreken ook lastige onderwerpen zoals racisme, homofobie, geloof en politieke voorkeuren. Ze weten dat de regel is: je mag je mening geven als je die goed beargumenteert en we hoeven elkaar niet te overtuigen van ons gelijk. Zo leren ze respectvol met elkaar om te gaan.’

Opdracht duurzaamheid: ‘In het tweede jaar gaan de studenten tijdens hun stage aan de slag met een opdracht rond duurzaamheid: bijvoorbeeld over werk. Hoe houd je je werk leuk, wat is maatschappelijk verantwoordelijk ondernemen? Hiervoor gaan ze in gesprek met het bedrijf. Ook begeleid ik studenten als mentor bij hun loopbaan. We werken aan een persoonlijk plan, we bespreken hoe het gaat en of studenten nog extra steun kunnen gebruiken. Tijdens studieloopbaanbegeleiding werken we aan thema’s als: wat zijn je kwaliteiten in het werk, hoe kun je omgaan met feedback en hoe werkt de groepsdynamiek in de klas.’

Tips: ‘Het werkt goed om de lessen en projecten af te stemmen op de klas en de actualiteit. Hierdoor zijn studenten erg betrokken. Werk samen met externe partijen, want het draait om ontmoetingen. Laat studenten voor elkaar een les maken over een zelfgekozen thema zoals depressie, slapen of gameverslaving: een stukje theorie, iets interactiefs en een filmpje. Zij kunnen zulke goede dingen vertellen, vaak vanuit eigen ervaring. Op deze manier vergroot je het eigenaarschap van studenten. Zo worden ze meer eigenaar van een onderwerp. En: ik werk niet met toetsen, dat is voor mijn geen burgerschap.’