Differentiëren succesvol implementeren

Veel scholen worstelen met duurzame implementatie van de inhoud van een scholing: hoe zorg je dat het geleerde ook na het scholingstraject wordt toegepast? SG De Dijk is een kleinschalige school voor vmbo, mavo, havo en vwo en eoa in Medemblik. In schooljaar 2022-2023 startten zij een traject over differentiëren in de les met CPS-adviseur Meike Berben. Vanaf de start was er de wens om het traject zelf voort te zetten. Dieuwke Vermeulen, kernteamleider VMBO, beschrijft deze implementatie.

Dieuwke, waarom wilden jullie aan de slag met differentiëren in de les?

Op onze school werken we met een twee- en driejarige brugklasperiode, waarin we gebruikmaken van dakpanklassen. Dat betekent dat meerdere niveaus door elkaar zitten. In de bovenbouw zijn alle leerlingen wel per niveau ingedeeld, maar daar zijn er natuurlijk ook onderlinge verschillen. Om in alle leerjaren voldoende in te spelen op verschillen, is differentiatie noodzakelijk. We zochten hierbij externe hulp en kwamen uit bij Meike van CPS Onderwijsontwikkeling en advies.

Hoe zag jullie leerproces op het gebied van differentiëren in de les eruit?

We hebben bewust gekozen voor een gefaseerde opbouw. De behoefte om te differentiëren was aanwezig, maar het was eerst belangrijk om met elkaar te bepalen wat we precies voor ogen hadden bij dit begrip. Dit hebben we gedaan middels verschillende gesprekken met alle docenten in schooljaar 2021-2022, waarbij eerst de focus lag op ‘uitgaan van verschillen’. Leidend daarin waren stellingen die dicht bij jezelf lagen, zoals: ‘wanneer ik uitga van verschillen dan doe ik/ dan zie ik/ dan weet ik…’.

Het werd steeds duidelijker wat wij voor ogen hadden met differentiatie. We zijn vervolgens begin schooljaar 2022-2023 gestart met Meike: Na een plenaire aftrap voor alle docenten, is team 1 van start gegaan met vier bijeenkomsten, een collegiaal lesbezoek en lesbezoeken met feedback door Meike. Uitgangspunt van het traject was dat differentiatie verschillend uitgevoerd kan worden: via instructie, verwerking of in leertijd. Afhankelijk van het doel van de les wordt voor een bepaalde vorm gekozen of wordt er niet gedifferentieerd. Differentiatie is immers een middel en geen doel op zich. Doordat er voor collega’s veel te kiezen viel en zij ook feedback op maat kregen van Meike en een collega-docent, werd het een praktisch traject.

Hoe hebben jullie het thema ‘differentiëren’ levend gehouden na het traject met CPS?

Na afloop is een aantal collega’s van team 1 samen met de teamleiders verdergegaan met team 2. Centraal stond dat we wilden toewerken naar een passende wijze voor differentiatie op SG De Dijk, oftewel ‘Differentiatie met een Dijksaus’. De leden van team 1 voorzagen de teamleden van team 2 van de theorie, vaardigheden en informatie en organiseerden de momenten om samen te komen. Ook werden lessen samen voorbereid, bezocht en voorzien van feedback. Door regelmatig tussentijds te evalueren, kregen we een steeds duidelijker beeld van wat voor ons een passende wijze is voor differentiëren in de lessen: we ontwikkelden een blijvende visie op differentiëren. Op dit moment zijn we bezig met het evalueren van dit traject en zijn data bekend om te starten met team 3. Ons uitgangspunt is dat iedereen uiteindelijk deelneemt aan dit scholingstraject.

Wat werkte goed qua implementatie en borging en wat werkte minder goed?

Wat heel goed werkte is dat we alle docenten tussentijds op de hoogte hielden van de vorderingen en hen steeds betrokken bij de ontwikkelingen binnen de school. Een succesfactor is ook om op basis van belangstelling te starten met het traject. Hierdoor gingen we aan de slag met enthousiaste collega’s die betrokken bleven. Een aandachtspunt voor de volgende periode is dat we voldoende voorbereidingstijd plannen voor de verschillende onderdelen in het traject. Dit kwam soms in de knel door andere werkzaamheden, zoals de afronding van het schooljaar. 

Welke tip(s) heb je voor andere scholen qua implementatie van differentiëren?

Neem de tijd. Luister naar wat er nodig is en zorg ervoor dat iedereen hier zijn volle aandacht bij kan hebben. Begin klein, betrek alle collega’s bij de evaluaties, vooruitblik en voortgang. Op die manier blijft iedereen geïnformeerd en wordt het meer schooleigen.

Dieuwke Vermeulen 

Dieuwke is sinds 2020 kernteamleider VMBO BK en EOA op SG De Dijk. Samen met de docenten werkt zij dagelijks met veel plezier aan net dat stapje meer voor alle leerlingen.

Meike Berben 

Meike Berben is docente Nederlands, Frans en onderwijskundige en werkt sinds 2011 bij CPS Onderwijsontwikkeling en advies. Haar expertises zijn differentiëren, formatief handelen, activerende didactiek (in de talenles) en digitale didactiek. Ook schreef zij een aantal didactische boeken, onder andere over differentiëren. Meer weten over differentiëren? Zie www.cps.nl/differentieren.   

CPS Onderwijsontwikkeling en advies

Het beste onderwijs voor leerlingen van nu en de samenleving van morgen. Dat is de missie van CPS. “Wij ondersteunen, adviseren en trainen scholen, leraren, leidinggevenden en onderwijsteams in het po, vo en mbo. Dat doen we op scholen zelf, online en in onze academie.”

Dit artikel is verschenen in PrimaOnderwijs nr. 3 'Professionalisering'