‘Ik wil dat alle leerlingen zich kunnen herkennen in ons boekenaanbod’

Vorige week was het Paarse Vrijdag, dé dag dat scholen in heel Nederland op een positieve en laagdrempelige manier aandacht besteden aan gezins-, seksuele en genderdiversiteit. Wil je hierbij aanhaken in de klas? Pak er dan eens een mooi boek bij! Want door te lezen of voor te lezen, verplaats je je in personages met bijvoorbeeld een andere gezinssituatie dan jijzelf. Hiermee leer je verschillen kennen, maar ook overeenkomsten.

Wat de een normaal vindt, is voor de ander vreemd. Onze samenleving is divers, iedereen is verschillend en daar moeten we onze kinderen mee om leren gaan. Een fijn hulpmiddel hierbij zijn (kinder)boeken. Lezen vergroot het begrip voor mensen die anders zijn dan jijzelf, zo blijkt uit vele onderzoeken (Stichting Lezen – Leesmonitor 2023). Of misschien herkennen kinderen juist veel van zichzelf in een personage, waardoor ze zichzelf beter begrijpen en zich minder alleen voelen.

Ramen en spiegels

Op de website queerboeken.nl zijn talloze boeken te vinden over gender- en seksuele diversiteit en over gezinsdiversiteit; van prentenboeken voor kinderen vanaf vier jaar tot en met literaire romans voor alle leeftijden. Juf Rigoberta, leerkrachtondersteuner en leescoördinator op een basisschool in Utrecht, is fan van de website. “Bij het opzetten van onze schoolbibliotheek en het samenstellen van de boekencollectie, was een van de belangrijkste criteria dat alle kinderen zich in het boekenaanbod kunnen herkennen én ervan leren. Ik citeer hierbij graag de uitspraak van auteur Sharron McElmeel: 'Kinderen hebben behoefte aan zowel spiegels als ramen. Veel (gekleurde) kinderen zien de wereld alleen via ramen en zij hebben spiegels nodig. Andere kinderen zien alleen spiegels en zij moeten de wereld ook door ramen leren zien.' Spiegels (representatie) zijn belangrijk voor een positief zelfbeeld. Voor álle kinderen. En er zijn ook ‘ramen’ nodig: je moet leren kijken vanuit een perspectief dat niet dat van jou is.”

“Ik gebruik de tips op queerboeken.nl om onze boekencollectie divers en inclusief te houden. Zodat we bijvoorbeeld tijdens de afgelopen Kinderboekenweek (met als thema ‘Bij mij thuis’ – red.) boeken konden aanbieden waarin alle verschillende thuissituaties voorkomen. Zoals het prachtige boek Nine & Mella – Bij ons thuis van Ellen Brudet, waarin er twee papa’s thuis zijn. Na het voorlezen vraag ik aan de kinderen: ‘Is het jou opgevallen dat de hoofdpersoon twee vaders heeft?’. Dat is het moment om te bespreken dat het bij iedereen thuis anders is.”

“Wanneer iets onbekend is, worden kinderen soms giechelig. Toen ik uit Mijn schaduw is roze voorlas, waarin de hoofdpersoon en zijn vader allebei een jurk aantrekken, werd er veel gelachen in de klas. Hierop vroeg ik de kinderen of zij iets konden bedenken wat zij zelf heel leuk vinden, maar waar anderen misschien om moeten lachen. En wat ze daarvan vinden. Dit werd uiteindelijk een heel mooi gesprek.”

Zoveel meer keus

Ook Sabine Kruijsen, docent Nederlands op een Utrechtse school voor havo/vwo, zet zich in om inclusieve boekenlijsten aan haar leerlingen te bieden. Ze pitcht wekelijks een nieuw boek in de klas en zorgt dat hier regelmatig een boek tussen zit met een queer hoofdpersonage. “Ik ben ontzettend blij dat het boekenaanbod de laatste jaren zo is verbreed. Aan het begin van mijn onderwijscarrière was Dagen van de bluegrassliefde van Edward van de Vendel zo’n beetje het enige boek met een homoseksueel hoofdpersoon. Daar werd toen nog lacherig op gereageerd door sommige leerlingen. Inmiddels is er zoveel meer keus en vinden kinderen het veel vanzelfsprekender als een hoofdpersoon een andere seksuele voorkeur heeft dan zijzelf. Een boek als Heartstopper wordt door álle leerlingen verslonden, omdat het zo’n ongelofelijk romantisch en meeslepend boek is.”

“Op mijn school is ook een GSA-netwerk actief; een groep leerlingen die zich sterk maakt voor een veilige omgeving op school, zodat alle leerlingen de vrijheid hebben te kunnen zijn wie ze zijn, zonder zich daarvoor te hoeven schamen of verantwoorden. Zij vragen soms specifiek om boeken waarin seksuele en genderdiversiteit een rol speelt. Ik verwijs ze dan graag naar queerboeken.nl, omdat de site ook regelmatig wordt bijgewerkt met actuele titels.”

Op vrijdag 8 december wordt in heel Nederland Paarse Vrijdag gevierd. Op deze dag laten scholen zien dat iedereen zichzelf mag zijn, en dat niemand gepest of uitgesloten mag worden om wie die is. Doet jouw school al mee? Je kunt gratis deelnamepakketten bestellen!

Het basisschoolpakket bevat onder meer twee gratis prentenboeken en lesbrieven bij drie prachtige boeken. Voor middelbare scholen bevat het pakket onder meer campagneposters en polsbandjes. De pakketten voor VO zijn alleen door leerlingen of GSA-netwerken te bestellen. Kijk voor meer info op www.paarsevrijdag.nl en bestel snel want op = op!

Wil je meteen aan de slag om de boekencollectie op jouw school te verbreden, laat je dan inspireren op  www.queerboeken.nl.

Dit artikel is verschenen in PrimaOnderwijs nr. 2 'Burgerschap'