INGEZONDEN BRIEF | ‘Doorgedraaid in een toets-kramp’

Als directeur van 23 basisscholen in Leeuwarden vecht ik al jaren tegen leesproblemen in Nederland. De PISA-resultaten van 2022 kwamen daarom keihard binnen. Ze laten zien dat de leesvaardigheid van Nederlandse 15-jarigen opnieuw is gedaald. Het voelt alsof ik al jaren tegen een systeem knok dat muurvast zit! Er wordt gezocht naar excuses waarom dit óns overkomt. Bijvoorbeeld corona of door de toenemende digitalisering. Maar het leesprobleem is door bewuste keuzes ontstaan. We zijn in Nederland doorgedraaid in een toets-kramp en zetten het kind niet meer centraal, maar het systeem.

Voor 33% werken de huidige oplossingen niet

De leesproblemen zijn al jaren bekend, maar veel van de oplossingen werken momenteel gewoon niet. Het probleem is zelfs alleen maar toegenomen in de laatste jaren. Er zijn steeds meer kinderen die niet mee kunnen komen. Hierdoor blijft 33% van de kinderen achter de feiten aanlopen. Door vast te blijven houden aan bestaande methoden verandert er voor deze kinderen niets. Iedereen moet de schouders eronder zetten om dit probleem aan te pakken. De overheid, inspectie, directie, leerkrachten en ouders hebben allemaal een rol bij dit probleem.

Buiten het systeem om oplossingen zoeken

Dit resultaat voelt dan ook als falen. Alsof de jarenlange strijd tegen een systeem dat dit probleem in stand houdt verloren is. Ik ben momenteel diep teleurgesteld, boos en verdrietig over de manier waarop het probleem van leesproblemen in Nederland wordt aangepakt voor deze groep kinderen. Leerkrachten zijn onzeker geworden over wanneer ze goed onderwijs geven en volgen daarom methodes die woord voor woord gevolgd kunnen worden. We blijven liever hangen in falende methoden en sturen van bovenaf, waardoor deze grote groep kinderen structureel de boot mist. Terwijl het kind juist centraal hoort te staan. Voor mij is het bewijs nu geleverd dat de huidige methoden voor deze groeiende groep kinderen met een leesprobleem niet werkt. Daarbij wil ik opmerken dat deze kinderen hun leven lang het probleem met zich mee zullen dragen. Dit kost ons als maatschappij miljarden. Volledig onnodig, want inmiddels is er bewezen dat op een eenvoudige kostenneutrale manier deze kinderen direct en effectief geholpen kunne worden. Niet het hakken en plakken, maar voor deze groep kinderen het slepend leren lezen.

Ik wijt de huidige situatie aan een aantal factoren. Het onderwijssysteem is gesloten en star.

Er is weinig ruimte voor innovatie en nieuwe oplossingen. Het lijkt wel of het onderwijssysteem gegijzeld is. Veranderingen in het lezen, bijvoorbeeld het race-lezen of de eenzijdige aandacht voor begrijpend-lees strategieën, het willen volgen van methodes om een dekkend onderwijsaanbod te garanderen. Allemaal werkt het lees- en leerplezier tegen. En de resultaten zien we hierdoor verslechteren in plaats van verbeteren.

Scholen moeten meer aandacht besteden aan leesproblemen en open staan voor nieuwe initiatieven. We moeten nu echt iets doen om de leesvaardigheid van Nederlandse kinderen te verbeteren, zegt ze. Er is een oplossing, maar we hebben de steun van het systeem nodig om deze oplossing te kunnen implementeren.

Nu kunnen we eindeloos lang blijven klagen, maar ik roep hier iedereen ter verantwoording die deze cirkel kan helpen doorbreken. Uit naam van al die kinderen die morgen al geholpen kunnen worden en geholpen moeten worden.

Janet Weima