Bezig met laden...
Waar de rekenresultaten van Basisschool Noorderlicht in ’s-Hertogenbosch een aantal jaar geleden nog prima waren, bleven ze het afgelopen jaar wat achter. Dat moet anders, vond Rochelle Schaepkens, didactisch specialist van de school. Ze startte een onderzoek naar het hoe en waarom en kwam vervolgens met een plan. Een wetenschappelijk onderbouwd plan, welteverstaan. En mét resultaat.
Rochelle Schaepkens
Schaepkens ging met haar onderzoek niet over één nacht ijs. Ze bezocht de lessen van al haar collega’s. De lesbezoeken leidden tot een aantal heldere conclusies: “Het werd me al snel duidelijk dat onze didactiek anders moest. Er is in de laatste jaren veel onderzoek gedaan naar de werking van de hersenen bij kinderen. Een goede les sluit aan op de uitkomsten van die onderzoeken. Die is bijvoorbeeld altijd opgebouwd volgens een vast stramien, las ik in het boek Wijze lessen van Paul Kirschner, Tim Surma en anderen. Ik zag dat nog niet altijd terug in de klas.”
Bewezen effectief
Tijdens de master Leren en Innoveren leerde Schaepkens hoe ze wetenschappelijk onderzoek kon lezen en op waarde kon schatten. Van die kennis maakte ze dankbaar gebruik. De directie gaf Schaepkens tijd en ruimte om haar collega’s bij te scholen. “Ik liet hen de belangrijkste stukken over hersenen en het geheugen lezen. Die bespraken we en vertaalden we vervolgens naar de praktijk. De nieuwe kennis en vaardigheden vormden de basis voor de toekomstige lessen.”
Rekenprobleem
Maar daarmee was het rekenprobleem nog niet volledig opgelost. Schaepkens groef in haar netwerk en kwam uit bij twee methodes die hun effectiviteit al hadden bewezen. “Zowel het automatiseren als de rekenstrategieën verdienden extra aandacht, eigenlijk in alle leerjaren. Om het automatiseren op peil te krijgen, introduceerde ik de methode Zo leer je kinderen rekenen. Alle groepen zouden zes weken lang iedere dag een uur extra rekenen op het rooster krijgen. Dat is nogal een ingreep, maar tegelijkertijd was duidelijk dat een interventie als deze noodzakelijk was. Het team pakte dit fantastisch op. Ik denk dat dat mede komt doordat het niet zomaar om een vernieuwing ging, maar dat we uitgingen van een bewezen effectieve methodiek.” Zo leer je kinderen rekenen werd op Noorderlicht omgedoopt tot Rekenboost en kon van start. Schaepkens vertelt: “In iedere klas gooiden de leerlingen dagelijks met een bal naar de leerkracht, waarbij ze op tempo uitkomsten van keer-, deel-, plus- en minsommen moesten geven.” Het idee erachter? Schaepkens legt uit: “Deze sommen moeten niet in het werkgeheugen blijven hangen, maar naar het langetermijngeheugen verhuizen. Dat is namelijk onbeperkt belastbaar, in tegenstelling tot het werkgeheugen, zo onderzocht onderwijspycholoog John Sweller. Als een som geautomatiseerd is, komt hij in het langetermijngeheugen terecht. Daardoor ontstaat in het werkgeheugen ruimte voor nieuwe kennis.”
Foutloos rekenen
Naast de Rekenboost koos Basisschool Noorderlicht voor een tweede interventie in groep 6 en 7: Foutloos rekenen van het Nederlands Mathematisch Instituut. Die richtte zich volledig op rekenstrategieën. “Foutloos rekenen is geen hogere wiskunde of nieuwe werkvorm: leerlingen krijgen één strategie uitgelegd die altijd werkt en vervolgens gaan ze daar een week lang mee oefenen. Het gaat er in eerste instantie om dat de kinderen de strategie toe kunnen passen. Pas later komt de verdieping.” Schaepkens was verbijsterd over wat ze zag: “In krap twee uur legde de docent uit hoe je breuken moest optellen, aftrekken, vermenigvuldigen en delen. Dat was kennis waar wij jaren over deden! En toch snapten de leerlingen het allemaal, met name door het vele oefenen.”
Resultaten
Nu, een aantal maanden later, maakt Schaepkens een voorzichtige balans op: “Harde data hebben we nog niet. In februari hebben de kinderen hun eerste LVS-toets. Dan gaan we pas zien wat onze interventies hebben opgebracht. Maar tegelijkertijd zien we al wel dat al onze leerlingen enorme sprongen maken op het gebied van motivatie, doorzettingsvermogen en zelfvertrouwen. Uiteraard moeten we blijven investeren, bijvoorbeeld door korte, dagelijkse herhaling van de aangeleerde strategieën.”
Noorderlicht-rekenleerlijn
Ook in langetermijnoplossingen investeerde de school flink. Schaepkens vertelt: “Bij Foutloos rekenen werd pijnlijk duidelijk dat onze groep 6-leerlingen de tafels nog niet hadden geautomatiseerd. Op basis daarvan besloten we dat er een Noorderlicht-rekenleerlijn moest komen. Met het hele team zijn we gaan uitzoeken wat de belangrijkste leertaak van ieder leerjaar is. We hebben bijvoorbeeld afgesproken dat alle kinderen aan het einde van groep 4 de tafels moeten kennen. Iedere leerkracht weet door deze leerlijn nu wat zijn hoofdtaak is. Dat geeft enorm veel rust.”
Tips voor jou
Voor Schaepkens is wetenschap vertalen naar onderwijspraktijk een tweede natuur. Voor degenen bij wie dat niet zo vanzelf gaat, heeft ze een aantal belangrijke tips: “Lees veel en/of luister podcasts. Maar blijf vooral zelf nadenken. Vraag je af: wat kan ik met deze informatie? Wat wil ik ermee? Moet ik er überhaupt iets mee? Bepaal altijd eerst of theorieën bij je passen, voordat je ze al dan niet in de praktijk brengt. Bouw daarnaast een netwerk. Volg onderwijswetenschappers op social media. Dan creëer je automatisch een visie én doe je continu nieuwe kennis op. Die kun je vervolgens vertalen naar je eigen onderwijspraktijk. Want de baas, dat blijf je zelf.”
Reacties