De vliegende keep: oplossing voor uitval in het onderwijs?

Steeds vaker worden flexibele leraren ingezet. De een keert terug na zijn pensionering, de ander is fulltime zzp’er en een derde heeft er een vaste baan als steward naast. Dat ontzorgt scholen niet alleen, het brengt ook extra’s met zich mee.

Helma van Lierop is al zeven jaar gestopt als leerkracht, maar bleef al die jaren toch verbonden aan OBS De Spiegel in Zaandam, de school waar ze kleuterleidster en leerkracht van groep 3 was. ‘Ik geef extra leesondersteuning aan leerlingen uit groep 3 en 4, één-op-één of in groepjes van vier leerlingen.’ Best opmerkelijk voor iemand die eerder met vervroegd pensioen ging. ‘Maar dat was omdat ik de administratieve rompslomp zat was. Ik vroeg me soms echt af wanneer ik weer eens mocht lesgeven. Er was geen tijd om je klas te versieren of thema’s voor te bereiden en dat vond ik niet leuk meer. Ik was alleen maar aan het vergaderen of plannen aan het schrijven.’

Zoeken naar zingeving

Heinze Baars van onderwijsbemiddelaar GoudGrijs herkent het verhaal van Helma. Hij ziet dat parttime terugkeren na pensionering steeds populairder wordt. ‘Gemiddeld gaat het dan om 0,4 FTE en vaak op flexibele basis. Deze groep wil zeker geen banen ‘afpakken’ van jongere collega’s, maar zoekt vooral zingeving en wil bijdragen aan goed onderwijs.’ Helma beaamt dat: ‘Na een jaar echt niets doen, miste ik het contact met de kinderen en mijn collega’s. Maar ik doe het ook omdat het nodig is. Tegenwoordig lopen er geen leerkrachten meer vrij rond die extra ondersteuning kunnen bieden, want dat is allemaal wegbezuinigd. Ik voel me daardoor soms een druppel op gloeiende plaat, maar misschien is een druppel beter dan niets.’

Kennis doorgeven

Heinze voegt daaraan toe dat deze groep echt een meerwaarde is voor het onderwijs. ‘We noemen deze mensen ProfessionalsPlus, omdat ze altijd iets extra meenemen. Ze hebben een dijk aan ervaring, met name op pedagogisch en didactisch gebied. Dat is in alle klassen waardevol, maar met name in examenklassen. Dat zien we nu bij de vakken waar een enorme schaarste is, zoals Duits, wiskunde en natuurkunde. Binnen een dag zijn deze ervaren krachten up and running. Dat lukt niet met iemand die net van school komt. Tegelijkertijd koppelen we jonge docenten aan onze ervaren krachten. Met het doorgeven van kennis en vaardigheden, wordt deze samenwerking dan waardevol voor de hele vakgroep.’

Fotograaf voor de klas

Het zijn niet alleen gepensioneerden die op flexibele basis inspringen in het onderwijs. Zzp’er Jan-Willem Duim zag drie jaar geleden dat er veel uitstroom was in het onderwijs en zette daarom een website op. In eerste instantie om zichzelf flexibel te verhuren, maar al snel kreeg hij zoveel enthousiaste reacties dat hij een platform startte waarop zelfstandige leerkrachten, docenten, intern begeleiders, remedial teachers en schoolleiders zich zonder extra kosten kunnen aanbieden en zelf bepalen welke opdrachten ze aannemen. Je hebt flexleraren die daarnaast politieagent, steward, fotograaf, masseur of journalist zijn. Het leuke is dat zij vanuit die ervaring iets extra’s meebrengen wat ook weer nieuwe energie brengt op een school.’

Wie zet je waar?

Dat de nood op dit moment hoog is, ervaart Danielle Maas, directeur van IKC De Boomgaard in Amsterdam, dagelijks. ‘Het is heel erg zoeken naar goede leerkrachten, vooral aan het begin van het schooljaar is het de vraag: krijg ik alles bemand? En nu in coronatijd ben ik elke ochtend bang dat de telefoon gaat en een leerkracht zich ziekmeldt. Ik ben continu bezig met het vraagstuk hoe ik dat ga oplossen en wie ik waar neerzet, want de invalpoule is in deze tijd structureel leeg. Daarom staan er soms onderwijsassistenten voor de klas, schieten IB’ers te hulp en schakelen we zzp’ers in. Ik vind het fijn dat die laatste optie er is, ook omdat je daarmee de flexibiliteit hebt om iemand halve dagen in te zetten. Het is alleen niet de goedkoopste oplossing. Voor een of twee dagen een zzp’er inhuren is prima, maar als het langer duurt, dan voel ik ’m wel in m’n portemonnee.’   

Hulp bij de musical

Jan-Willem merkt op dat scholen zzp’ers vaak onterecht als te duur bestempelen. ‘Een zzp’er is onder de streep ongeveer even duur als een leraar in loondienst. Bij bijvoorbeeld een detacheerder of invalpoule heb je wel te maken met extra kosten.’ Het valt hem ook op dat het voor scholen soms nog zoeken is hoe ze zzp’ers kunnen inzetten. ‘We voorzien voornamelijk in vliegende keeps, de kracht daarvan is dat die ook buiten het zestienmetergebied actief zijn. Kom je handen tekort om de groep acht musical te organiseren of wil je taalzwakke leerlingen extra begeleiding bieden? Dat zijn uitgelezen momenten om een zelfstandige in te vliegen. Niet per se om de musical te organiseren – dat vindt de groepsleerkracht zelf vaak veel te leuk – maar wel om op die momenten de klas van die leerkracht over te nemen. Zo begeleid ik zelf een uur per week een hoogbegaafdengroep. Door de druk van de ketel te halen bij het vaste team, zorg je daar voor minder uitval. Ik ben ervan overtuigd dat zzp’ers zo een waardevolle bijdrage kunnen leveren aan het terugdringen van het lerarentekort.’

Flexibele platforms

Ook een vliegende keep voor de klas?
- Goudgrijs.nl brengt onderwijsinstellingen en ervaren docenten samen.
- Flexleerkracht.nl is een platform vol zelfstandige onderwijskrachten: van IB’er tot vakdocent.
- Op Docentabonnement.nl vind je onderwijsprofessionals voor het vo.