Bezig met laden...
In een combinatiegroep 2/3 is ontwikkelingspsychologisch gezien sprake van twee groepen: kleuters en schoolkinderen in de leeftijd van 6 á 7 jaar. Om van een combinatiegroep 2/3 een succes te maken is het cruciaal om de twee groepen als één groep te zien en ook zo te benaderen. Dat betekent zoveel mogelijk samendoen en alleen waar dat niet anders kan apart instructie geven.
De keuze
De keuze om een combinatiegroep 2/3 te starten kan verschillende aanleidingen hebben. Zo kan ervoor gekozen worden vanwege de visie van de school of omdat dit formatie technisch gezien handig is. Basisschool de Hoeksteen in Krommenie is dit schooljaar gestart met twee combinatiegroepen 2/3. De voornaamste reden hiervoor was het verkleinen van de overgang van groep 2 naar groep 3 door beter aan te sluiten bij de ontwikkeling van het jonge kind. De Hoeksteen spreekt daarom niet meer over de kleuters en de onderbouw, maar over de bouw van het jonge kind (dit omvat groep 1 t/m 3).
Kansen en uitdagingen
Op de Hoeksteen wordt gewerkt in clusters. Dit houdt in dat de groepen 2/3 en 3 gekoppeld zijn aan kleutergroepen. De klassen maken gebruik van elkaars hoeken. Zo hebben de groepen 2/3 en 3 een reken- en taalhoek in de klas, maar ontbreekt hier een zandtafel, verfbord en grote huishoek. Doordat de klassen gescheiden worden door een schuifwand, biedt dit volop mogelijkheden om ’s middags in een andere klas te kunnen spelen. Tevens komen de kinderen van groep 2 uit de naastgelegen kleutergroep, waardoor zij deze leerkracht ook kennen. Dit hoeft echter niet uit te maken, aangezien door de hele school dezelfde regels en routines gehanteerd worden.
Door het rijke aanbod van de hoeken zijn er meer mogelijkheden om leerstof in de hoeken te verwerken. Denk hierbij aan een winkel of een plek om verhuiskaarten te schrijven (zie foto). Tevens wordt er tijdens de rekenlessen gewerkt in circuits waardoor niet alleen in het werkboek wordt gewerkt, maar ook veel concrete materialen worden gebruikt. Ook bewegend leren krijgt aandacht door wekelijkse opdrachten op het schoolplein. Hier is goed te zien hoe de kinderen van groep 2 en 3 samenwerken. Het leeftijdsverschil heeft namelijk vaak een positieve invloed op de sociale ontwikkeling. De jongere kinderen leren van de oudere kinderen en de oudere kinderen leren veel van het helpen van de jongere kinderen (Wouda, 2017).
Toch is het op sommige momenten erg zoeken naar hoe beide groepen tot hun recht komen. In de combinatiegroep zitten kinderen met veel verschillende niveaus, waardoor er regelmatig gedifferentieerd wordt. Dit vraagt, zowel tijdens de voorbereiding als de uitvoering, veel van de leerkracht en kan zorgen voor een hogere werkdruk. Daarnaast heeft de leerkracht niet overal zicht op, bijvoorbeeld doordat de ene groep instructie krijgt, terwijl de andere groep zelfstandig aan het werk is of doordat de leerkracht leesinstructies verzorgt aan groep 3 als groep 2 buiten speelt. Tevens zijn er meer overlegmomenten dan bij een enkele groep, bijvoorbeeld met de kleuterleerkrachten, de leerkrachten van groep 3, de bouw van het jonge kind, maar ook met onderwijsassistenten die zorgen voor extra handen in de klas.
TIP: Ga in gesprek met scholen die, vanuit hun visie, werken met de combinatiegroep 2/3.
Spel
Eerder werd al benoemd dat de combinatiegroep 2/3 uit twee groepen bestaat. De ontwikkeling van kleuters wordt gekenmerkt door grote behoefte aan beweging, herhaling en spel. Voor de ontwikkeling van schoolkinderen geldt, dat zij minder behoefte hebben aan beweging dan kleuters. De drang tot herhaling neemt af en zij kunnen planmatiger werken en hebben een langere spanningsboog dan kleuters (Visser & Meints, 2016).
Kleuters zijn graag handelend (manipulatief) bezig. In dit spel wordt geoefend met de motoriek, het leggen van contacten en het spreken. Langzaamaan verandert dit manipulerende spel in rollenspel, waarin leerlingen de werkelijkheid naspelen. In dit rollenspel neemt het onderlinge contact toe, breidt de taal zich uit en leggen kinderen relaties tussen voorwerpen en rollen (Lerarenredactie, 2019). Dit biedt mogelijkheden voor de integratie van het reken- en taalonderwijs en biedt kansen voor het spel in groep 3. Desondanks blijft het van belang om hoeken goed te introduceren door rollen te bespreken (eventueel rollenkaartjes te maken) en als leerkracht zijnde de rollen uit te spelen, voor te doen. Nieuwe thema’s brengen namelijk nieuwe rollen en onbekende spelsituaties met zich mee (Willemsen, 2017). Als er op deze manier wordt gewerkt, dan ontstaat er een natuurlijke overgang van groep 2 naar groep 3: er wordt voortgebouwd op wat in de kleutergroepen al ‘gewoon’ gebeurde (Visser & Meints, 2016).
Een voordeel van een combinatiegroep 2/3 ten opzichte van een groep 3 is dat er in het lokaal zowel ruimte voor tafels en formeel leren als voor hoeken en spelend leren is. Bovendien hoeven hoeken niet veel ruimte in te nemen. Voor een huishoek is het belangrijk dat spullen herkend worden uit het echte leven en multifunctioneel zijn (Antonissen, 2014). Zo kan een krat met een servies en etenswaren, wat verkleedkleren, een krant/tijdschrift en een sjaal al voldoende zijn. Kinderen zijn creatief en zien in een sjaal zowel een tafelkleed als de opbouw voor een hut. Gedurende de kerstperiode kan een schort aan de inboedel worden toegevoegd, waardoor kinderen kerstdiners gaan bereiden.
Thema’s
Qua werkwijze heeft de Hoeksteen ervoor gekozen om ’s ochtends methodisch te werken en ’s middags thematisch. Zo wordt er gewerkt met Lijn 3, Wereld in getallen, Pennenstreken, Staal en incidenteel met Kleuterplein. ’s Middags wordt vooral gebruik gemaakt van de themaplanning van Kijk!. Ook de ontwikkelingslijnen van Kijk! worden gebruikt en ingevuld, zowel voor groep 2 als groep 3. Het tweede halfjaar wordt Kijk! niet meer ingevuld voor de leerlingen van groep 3 (Kijk! loopt tot 7 jaar), maar wordt gekeken naar de doelen van de methodes en Leeruniek.
Rooster
Klik hier voor de dagplanning zoals deze voor de bouw van het jonge kind wordt toegepast op de Hoeksteen. De dagplanning is samengesteld door onder andere de intern begeleider, de bouwcoördinatoren van de groepen 1 t/m 3 en de leerkrachten van de groepen 2/3. Het is echter van belang dat de keuze voor de organisatievorm van een 2/3 door het team wordt gedragen. In de dagplanning is namelijk te zien dat de kinderen van groep 2 ook samenspelen met de kinderen van groep 1/2 als de groepsleerkracht van groep 2/3 leesinstructies geeft. Voor de kinderen van groep 2 wordt er twee keer per week een onderwijsassistent ingezet die om 11.15 uur de kinderen opvangt voor een taalkring. Daarnaast krijgen alle kinderen van groep 1 t/m 3 dit jaar een blok dramalessen van een vakdocent. De dramalessen worden aan halve klassen gegeven, waardoor de leerkrachten intensief kunnen werken met de andere helft van de klas. Tot slot krijgen de kinderen van groep 3, naast de gymles 1x per week, 30 minuten bewegend onderwijs van de vakdocent. Echter kan het op papier praktisch lijken, zodra het regent of als er personeel uitvalt, zal er geïmproviseerd moeten worden.
Groepssamenstelling
Ten slotte is het belangrijk om na te denken over welke kinderen in de combinatiegroep geplaatst zullen worden. Kleuters die al graag iets willen weten over letters en cijfers, zullen voldoende aansluiting vinden en groep 3 kinderen die nog graag spelen krijgen ook die mogelijkheid. De Hoeksteen heeft daarom gekozen voor zelfredzame kleuters waarvan sommige een ontwikkelingsvoorsprong lijken te hebben. De kinderen in groep 3 zijn wisselend qua niveau.
Voor kinderen die één of meer vakken achterlopen of juist vooruit is het gemakkelijker aanschuiven bij de instructie van het andere deel van de groep. Zwakke leerlingen uit groep 3 krijgen meer uitleg en herhaling, terwijl goede leerlingen uit groep 2 in aanraking komen met meer uitdagende lesstof (Wouda, 2017). Om dit in de praktijk goed te laten werken wordt gewerkt met GIP, een stiltebeestje, en draagt de leerkracht op bepaalde tijden een ‘niet-storen-ketting’.
Kortom…
Wordt er nagedacht over de combinatiegroep 2/3, bedenk dan goed wat dit in de praktijk betekent. Bespreek de kansen en uitdagingen en maak het onderwerp bespreekbaar in het team. Alleen zo kan er een weloverwogen besluit worden genomen.
Dit artikel is geschreven door Jeannette Oskam. Jeannette is werkzaam op basisschool de Hoeksteen in Krommenie, groep 2/3. Wil je meer weten over de combinatiegroep 2/3? Stuur Jeannette
Reacties